ادبیات در طول تاریخ دستخوش تغییرات زیادی شده است. دو جنبش مهم که تأثیر عمیقی بر داستان‌نویسی قرن بیستم گذاشتند، مدرنیسم و پست‌مدرنیسم هستند. این دو مکتب نه‌تنها از نظر سبک و فرم، بلکه در نگاه به حقیقت و معنا نیز تفاوت‌های اساسی دارند.
مدرنیسم چیست؟
مدرنیسم جنبشی ادبی است که در اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ شکل گرفت. نویسندگان مدرن از روایت‌های سنتی فاصله گرفتند و به دنبال راه‌های جدیدی برای بیان احساسات، افکار و تجربیات انسانی بودند.
ویژگی‌های مدرنیسم:
- جریان سیال ذهن: افکار شخصیت‌ها بدون ترتیب خاصی روی صفحه آورده می‌شود. نمونه‌ی برجسته‌ی آن، آثار جیمز جویس و ویرجینیا وولف هستند.
- تغییر در ساختار زمانی: روایت‌های مدرنیستی معمولاً خطی نیستند و از فلش‌بک‌ها و پرش‌های زمانی استفاده می‌کنند.
- درون‌گرایی شخصیت‌ها: شخصیت‌های مدرن اغلب درگیر افکار، احساسات و بحران‌های درونی خود هستند.
- مضامین فلسفی و اجتماعی: تنهایی، بیگانگی، جستجوی معنا و بحران هویت، موضوعات رایجی در آثار مدرنیستی‌اند.
- زبان و سبک نوشتاری نوآورانه: جمله‌بندی‌های غیرمتعارف و استفاده از تکنیک‌های جدید روایی از ویژگی‌های بارز مدرنیسم است.
نمونه‌هایی از آثار مدرن:
- اولیس – جیمز جویس
- مسخ – فرانتس کافکا
- خانم دالووی – ویرجینیا وولف
- خشم و هیاهو – ویلیام فاکنر
- پیرمرد و دریا – ارنست همینگوی
پست‌مدرنیسم چیست؟
پس از جنگ جهانی دوم، نویسندگان و متفکران به این نتیجه رسیدند که حقیقت مطلقی وجود ندارد و هر فرد برداشت خاص خود را از واقعیت دارد. این نگاه، پایه‌های پست‌مدرنیسم را بنا نهاد.
ویژگی‌های پست‌مدرنیسم:
- ترکیب واقعیت و خیال: در داستان‌های پست‌مدرن، مرز بین واقعیت و خیال کمرنگ می‌شود.
- راوی غیرقابل اعتماد: خواننده نمی‌تواند به روایت داستان اطمینان کامل داشته باشد.
- بازی‌های زبانی و روایی: شوخی‌های زبانی، ارجاعات بینامتنی و سبک‌های مختلف نوشتاری در این آثار دیده می‌شوند.
- حضور نویسنده در متن: نویسنده ممکن است مستقیماً با خواننده صحبت کند و روند داستان را به چالش بکشد.
- ارجاعات بینامتنی: اشاره به دیگر آثار ادبی، فیلم‌ها و رویدادهای فرهنگی بخش مهمی از پست‌مدرنیسم است.
نمونه‌هایی از آثار پست‌مدرن:
- شوخی – میلان کوندرا
- نام گل سرخ – امبرتو اکو
- اگر شبی از شب‌های زمستان مسافری – ایتالو کالوینو
- لولیتا – ولادیمیر ناباکوف
تفاوت‌های مدرنیسم و پست‌مدرنیسم
اگر به دنبال آثاری جدی، فلسفی و نوآورانه هستید که به ذهن و زمان از دیدی جدید نگاه کنند، مدرنیسم گزینه‌ی مناسبی است. اما اگر دوست دارید در دنیایی پر از شگفتی، بازی‌های روایی و نگاهی تازه به داستان‌ها غرق شوید، پست‌مدرنیسم شما را جذب خواهد کرد.
مریم سلیمانی
#مدرنیسم #پست‌مدرنیسم #ادبیات