وُلفگانگ آمادئوس موتسارت (Wolfgang Amadeus Mozart). اما او بیشتر با نام آمادئوس شناخته می‌شود، که معادل لاتین تئوفیلوس به معنای “دوستدار خدا” است.
ولفگانگ آمادئوس موتسارت (1756–1791)، آهنگساز نابغهٔ اتریشی، یکی از بزرگ‌ترین و تأثیرگذارترین چهره‌های موسیقی کلاسیک جهان است. او از کودکی استعداد شگفت‌انگیزی در موسیقی نشان داد و در طول زندگی کوتاهش بیش از 600 اثر در سبک‌های مختلف مانند سمفونی، کنسرتو، اپرا، و موسیقی مجلسی خلق کرد.
زندگی موتسارت
موتسارت در شهر زالتسبورگ به دنیا آمد و از کودکی تحت تعلیم پدرش، لئوپولد موتسارت، که خود موسیقی‌دان بود، قرار گرفت. او در 5 سالگی آهنگسازی را آغاز کرد و در 6 سالگی به‌عنوان یک کودک نابغه در دربارهای اروپایی به اجرا پرداخت.
در دوران نوجوانی و بزرگسالی، موتسارت برای کسب استقلال از دربار زالتسبورگ به وین رفت و در آنجا با خلق آثار برجسته به شهرتی فراگیر دست یافت.
آثار برجسته موتسارت
برخی از آثار برجسته او عبارت‌اند از:
1. اپراها
“فلوت سحرآمیز” (The Magic Flute)
“عروسی فیگارو” (The Marriage of Figaro)
“دون ژوان” (Don Giovanni)
2. سمفونی‌ها
3. موسیقی مذهبی
“رکوییم” (Requiem)
4. کنسرتوها
5. موسیقی مجلسی
ولفگانگ آمادئوس موتسارت در 4 اوت 1782 با کنستانتسه وبر، که از خانواده‌ای هنرمند بود، ازدواج کرد. کنستانتسه خواهر کوچک‌تر آلویزیا وبر، یکی از خوانندگان سوپرانوی مشهور آن زمان و عشق اولیه موتسارت، بود.
آشنایی و ازدواج
موتسارت و کنستانتسه در وین با یکدیگر آشنا شدند. رابطه آن‌ها در ابتدا با مخالفت خانواده کنستانتسه روبه‌رو شد، چرا که موتسارت وضعیت مالی ثابتی نداشت و شغل او به‌عنوان یک آهنگساز چندان پایدار نبود. با این حال، عشق و علاقه متقابل آن‌ها باعث شد که در نهایت ازدواج کنند. گفته می‌شود این ازدواج ساده و بدون تشریفات تجملاتی برگزار شد.
زندگی مشترک
زندگی مشترک موتسارت و کنستانتسه با چالش‌های زیادی همراه بود، از جمله مشکلات مالی و شرایط شغلی نامطمئن موتسارت. با این حال، رابطه آن‌ها بر پایه عشق و حمایت شکل گرفته بود. کنستانتسه همواره پشتیبان موتسارت بود و به او در مدیریت زندگی شخصی و حرفه‌ای کمک می‌کرد. او همچنین در دوران بیماری‌های موتسارت، نقش پررنگی در مراقبت از او داشت.
فرزندان
این زوج شش فرزند داشتند، اما تنها دو نفر از آن‌ها، کارل توماس و فرانتس خاویر ولفگانگ، به بزرگسالی رسیدند. باقی فرزندان در دوران نوزادی یا کودکی درگذشتند که این موضوع ضربه روحی سنگینی به آن‌ها وارد کرد.
موتسارت در 5 دسامبر 1791 در سن 35 سالگی درگذشت. شرایط مرگ او و دفن او، به ویژه دفن در گور دسته‌جمعی، همیشه مورد توجه و پرسش‌های زیادی بوده است. دلایلی که به گور دسته‌جمعی او مربوط می‌شود:
مرگ در فقر و بدون امکانات
در زمان مرگ موتسارت، او در شرایط مالی بسیار دشوار قرار داشت. اگرچه موتسارت یکی از بزرگ‌ترین آهنگسازان تاریخ بود، اما در دوران زندگی‌اش به ویژه در سال‌های آخر، به دلیل مشکلات مالی و بدهی‌های فراوان، زندگی سختی داشت. به همین دلیل، او نتواست یک مراسم خاک‌سپاری بزرگ و با احترام متناسب با جایگاهش داشته باشد.
گور دسته‌جمعی در آن زمان به‌طور کلی به‌عنوان یک عمل معمول برای افراد فقیر و یا کسانی که فاقد منابع مالی برای برگزاری مراسم تدفین بودند، استفاده می‌شد.
هیچ شواهدی از محل دقیق دفن موتسارت وجود ندارد. برخی از محققان معتقدند که او در گور عمومی گورستان سنت مارکس در وین دفن شد، جایی که بسیاری از فقرا دفن می‌شدند. این گورستان برای دفن افراد بدون پول یا کسانی که نیازی به مراسم تدفین رسمی نداشتند، استفاده می‌شد.
اگرچه موتسارت در زمان حیات خود نتواست ثروت زیادی به‌دست آورد و درگذشت، اما پس از مرگش به یکی از بزرگ‌ترین و تاثیرگذارترین آهنگسازان تاریخ تبدیل شد. پس از مرگش، موسیقی او توجه بیشتری را جلب کرد و میراث او به طور فزاینده‌ای شناخته شد.
کنستانتسه پس از مرگ موتسارت
پس از مرگ زودهنگام موتسارت در سال 1791، کنستانتسه مسئولیت سنگین نگهداری از فرزندان و مدیریت میراث موتسارت را بر عهده گرفت. او برای زنده نگه داشتن یاد و آثار همسرش تلاش‌های زیادی کرد. کنستانتسه توانست با انتشار آثار موتسارت و ترتیب دادن کنسرت‌های یادبود، از لحاظ مالی زندگی خود و فرزندانش را تأمین کند.
کنستانتسه بعدها با گئورگ نیکلائوس فون نیسن، نویسنده و دیپلمات دانمارکی، ازدواج کرد و با همکاری او زندگی‌نامه موتسارت را نوشت که به یکی از منابع مهم درباره زندگی این آهنگساز تبدیل شد.
میراث ماندگار موتسارت تا حد زیادی به تلاش‌های کنستانتسه پس از مرگ او وابسته است.
فیلم “آمادئوس” (Amadeus) ساخته میلوش فورمن در سال 1984 است. این فیلم اقتباسی آزاد از نمایشنامه‌ای به همین نام نوشتهٔ پیتر شفر است و زندگی موتسارت را از دیدگاه رقیب او، آنتونیو سالییری، روایت می‌کند. اگرچه فیلم از لحاظ هنری بسیار تحسین‌شده است، اما برخی جزئیات تاریخی را تغییر داده یا به‌صورت دراماتیک بازنمایی کرده تا داستان را جذاب‌تر کند.
چگونگی نمایش همسر موتسارت در فیلم
در “آمادئوس”، کنستانتسه وبر به‌گونه‌ای نمایش داده می‌شود که گویی زنی بی‌توجه به هنر موتسارت و گاه مادی‌گرا است، در حالی که شواهد تاریخی نشان می‌دهند او همسر وفادار و حامی موتسارت بود. البته کنستانتسه مانند هر انسان دیگری نقاط ضعف و اشتباهاتی داشته، اما تصویر او در فیلم بیش از حد منفی به نظر می‌رسد.
نمایش رابطه عاشقانه موتسارت و کنستانتسه
در این فیلم، عشق موتسارت به کنستانتسه بیشتر یک‌طرفه و احساسی کودکانه جلوه داده شده است، در حالی که منابع تاریخی نشان می‌دهند که رابطه آن‌ها مبتنی بر عشق و همراهی متقابل بوده است. کنستانتسه، علی‌رغم مشکلات مالی و فشارهای زندگی، تا آخرین لحظه کنار موتسارت بود و حتی پس از مرگ او تلاش زیادی برای حفظ و گسترش میراث او کرد.
چرا چنین بازنمایی‌ای در فیلم وجود دارد؟
این نوع نمایش بیشتر برای اهداف دراماتیک بوده است. فیلم “آمادئوس” به جای اینکه صرفاً یک زندگی‌نامه واقعی باشد، قصد دارد بر تقابل شخصیت‌ها (مانند موتسارت و سالییری) و تضادهای احساسی تمرکز کند. در این میان، شخصیت کنستانتسه به شکلی تغییر داده شده که به روایت فیلم عمق بیشتری بدهد.
واقعیت تاریخی
واقعیت زندگی مشترک موتسارت و کنستانتسه پیچیده‌تر از آن است که بتوان آن را کاملاً در قالب یک فیلم نمایش داد. اگرچه آن‌ها با مشکلات زیادی روبه‌رو بودند، اما شواهد نشان می‌دهند که عشق، احترام و حمایت متقابل میانشان وجود داشت. شخصیت کنستانتسه به‌عنوان یک زن قوی و فداکار در بسیاری از روایت‌های تاریخی برجسته است.
در نهایت، باید به یاد داشت که فیلم‌ها اغلب برای جذابیت هنری و تجاری تغییراتی در تاریخ ایجاد می‌کنند و نمی‌توان آن‌ها را همیشه منبع دقیق حقیقت دانست.
مریم سلیمانی