کودکی بدون گوشی هوشمند — جنبشی برای بازپس‌گیری زمان کودکی
مقدمه: چرا این جنبش شکل گرفت؟
در دهه‌های اخیر، فناوری تلفن همراه و به‌ویژه گوشی‌های هوشمند سریعاً وارد زندگی کودکان شده‌اند. بسیاری از نوجوانان و حتی کودکانی که در دوره کودکی هستند، زمانی زیادی را صرف استفاده از گوشی، بازی‌های موبایلی، شبکه‌های اجتماعی و محتواهای دیجیتال می‌کنند. این روند، نگرانی والدین، مربیان و پژوهشگران را برانگیخته است؛ زیرا می‌تواند تأثیراتی منفی بر سلامت روانی، تمرکز، تعاملات اجتماعی و رشد ذهنی کودکان بگذارد.
جنبش کودکی بدون گوشی هوشمند پاسخی است به این دغدغه‌ها: دعوتی برای تأخیر در دادن گوشی هوشمند به کودکان تا سن خاصی، و حمایت جمعی والدین و جوامع برای کاهش فشار اجتماعی بر این موضوع.
دو جریان اصلی در این جنبش
در جهان اکنون دو حرکت شاخص وجود دارد که هدفی مشابه دنبال می‌کنند:
۱. Wait Until 8th (صبر کن تا پایان کلاس هشتم)
این جنبش از ایالات متحده آغاز شده و والدین را تشویق می‌کند که دادن گوشی هوشمند به فرزندان‌شان را حداقل تا پایان کلاس هشتم به تأخیر بیندازند.
سازوکار pledge (تعهد آنلاین): والدینی که می‌خواهند در یک مدرسه/کلاس، به تأخیر در دادن گوشی معتقد باشند، تعهد می‌دهند. وقتی تعداد خانوارهای متعهد در یک کلاس یا مدرسه به حد نصاب برسد (مثلاً ۱۰ خانواده)، آن کلاس «فعال» می‌شود و والدین می‌توانند همدیگر را حمایت کنند.
وب‌سایت این جنبش به افراد اجازه می‌دهد تعهدشان را ثبت کنند، منابع و راهنمایی‌ها را بیابند و با خانواده‌های دیگر در همان کلاس/مدرسه در ارتباط باشند.
بازتاب رسانه‌ای گسترده‌ای داشته است. برای مثال، بیش از ۶۰٬۰۰۰ نفر تعهد داده‌اند در جنبش Wait Until 8th شرکت کنند.
از طرف دیگر، برخی نقادان می‌گویند که این جنبش ممکن است فشار بی‌موردی ایجاد کند یا واقعیت‌های زندگی خانواده‌ها (ضرورت تماس، کار والدین، شرایط فردی کودک) را نادیده بگیرد.
۲. Smartphone Free Childhood (کودکی هوشمند-رایگان)
این حرکت در بریتانیا شکل گرفته و قصد دارد کودکان را تا سن ۱۴ سالگی از داشتن گوشی هوشمند دور نگاه دارد.
بنیان‌گذاران آن دو والد از منطقه ساوفک انگلیس هستند که ابتدا در یک گروه واتس‌آپ با هم تماس گرفتند، بعد حرکت رشد کرد و به شبکه‌های محلی در سراسر بریتانیا گسترش یافت.
این جنبش خواستار امضای «عهد والدینی» است که قول می‌دهند گوشی هوشمند را به کودکانشان ندهند تا زمانی که کودک حداقل به سن ۱۴ سال برسد.
تا میانه سال ۲۰۲۵، بیش از ۱۴۰٬۰۰۰ والد از بیش از ۱۳٬۵۰۰ مدرسه به این حرکت پیوسته‌اند.
نکته تأکیدی جنبش: این حرکت ضد تکنولوژی نیست، بلکه تأکید دارد که فناوری باید به صورت تدریجی، هوشمندانه و متناسب با رشد کودک وارد زندگی شود.
جنبش همچنین ابزارهایی مانند راهنمای مکاتبه با مدارس، گروه‌های منطقه‌ای والدین و منابع آموزشی درباره فناوری و سلامت دیجیتال را ارائه می‌دهد.
اهداف و فلسفه جنبش
۱. دادن فرصت برای رشد طبیعی کودکانه
کودکان باید فرصت داشته باشند که از طریق بازی آزاد، دوستی‌سازی واقعی، خلاقیت و کنجکاوی رشد کنند — پیش از آنکه فضای ذهنی‌شان پر شود از اعلان‌ها، رتبه‌ها و فشارهای دیجیتال.
۲. ایجاد آگاهی در والدین و جامعه
خیلی از والدین نگران‌اند اما احساس می‌کنند در مقابل فشار اجتماعی (همبازی‌ها، مدرسه، دوستان) تنها هستند. این جنبش‌ها به والدین احساس «جمع بودن» می‌دهند. (مثلاً در Wait Until 8th، تعهد فعال می‌شود فقط وقتی ده خانواده در یک کلاس پیوسته‌اند)
۳. تغییر الگوهای فرهنگی، نه تحمیل قوانین سخت
هدف این نیست که استفاده از گوشی را به کلی ممنوع کنند، بلکه فرهنگ زمانی برای ورود به دنیای دیجیتال را تغییر دهند.
۴. تدریجی کردن آشنایی با فناوری
زمانی که کودک آماده شد، مهارت استفاده مسئولانه از فناوری را بیاموزد، نه اینکه ناگهان با دنیای پیچیده شبکه‌ها و اعلان‌ها روبه‌رو شود.
5. حمایت از سلامت روان و تمرکز
مطالعات نشان می‌دهند که استفاده مفرط از گوشی و رسانه‌های اجتماعی با اضطراب، افسردگی، کاهش تمرکز و اختلالات خواب مرتبط است. تأخیر در ورود به فضای دیجیتال ممکن است به کاهش این آسیب‌ها کمک کند.
چالش‌ها و نقدها
بعضی منتقدان می‌گویند خانواده‌ها در زندگی واقعی با محدودیت‌ها و نیازها مواجه‌اند؛ نیاز به تماس اضطراری، تحصیل، ارتباطات اجتماعی و شرایط خاص ممکن است نتواند همیشه تابع این تعهدها باشد.
ممکن است کودک در گروه همسالانش احساس عقب‌ماندگی کند یا فشار اجتماعی بیابد.
برخی معتقدند که مهم‌تر از زمان تحویل دستگاه، آموزش مهارت‌های صحیح استفاده از فناوری است؛ یعنی توانایی تصمیم‌گیری آگاهانه، تعیین زمان و کنترل دسترسی.
در سطح جامعه و مدارس، ممکن است مقاومت‌هایی وجود داشته باشد (مثل نیاز دانش‌آموز به کامپیوتر، آموزش، تماس ضروری و …).
چرا بپیوندیم؟ و چگونه؟
اگر شما والد، معلم یا کسی هستی که دغدغه دارد، این چند گام می‌تواند راهنمای شروع باشد:
مطالعه منابع رسمی
وب‌سایت Wait Until 8th (برای تعهد والدین)
وب‌سایت Smartphone Free
متن پیشنهادی معرفی برای به اشتراک گذاشتن
> «کودکی زمان طلایی است برای بازی، خلاقیت، تجربه‌های واقعی و رشد طبیعی روح و ذهن. وقتی کودکی را پیش از آمادگی وارد دنیای گوشی‌های هوشمند کنیم، بخش بزرگی از آن زمان ناب را از دست می‌دهیم.
من به جنبش کودکی بدون گوشی هوشمند می‌پیوندم: حرکت بین‌المللی والدینی که با هم تعهد داده‌اند تا سنی خاص، گوشی هوشمند را به کودکانشان ندهند.
اگر تو هم به این باور معتقدی، برای مطالعه بیشتر و پیوستن به جنبش به این سایت‌ها مراجعه کن:
• WaitUntil8th.org
• SmartphoneFreeChildhood.org
بیا با هم کودکی را باز پس بگیریم.»
مریم سلیمانی