ویلیام اُکام کی بود؟
ویلیام اُکام (William of Ockham) فیلسوف، منطق‌دان و الاهی‌دان انگلیسی بود که در حدود سال ۱۲۸۷ میلادی در روستای اُکام در جنوب انگلستان به دنیا آمد و در سال ۱۳۴۷ میلادی درگذشت.
او راهب فرانسیسکنی بود و بخش بزرگی از زندگی‌اش را در صومعه‌ها و دانشگاه‌ها گذراند. اُکام از همان دوران جوانی به خاطر استعداد و تیزهوشی‌اش در منطق و فلسفه مشهور شد.
حوزه‌های مهارت و کارهای او
اُکام در چند حوزه اصلی کار کرده است:
1. منطق (Logic):
او یکی از بزرگ‌ترین منطق‌دانان قرون وسطی بود. کتاب مشهورش در این زمینه «Summa Logicae» است که به بررسی زبان، معنا، و استدلال‌های منطقی می‌پردازد.
2. متافیزیک (Metaphysics):
در متافیزیک، اُکام دیدگاهی ساده‌گرایانه داشت. او با ایده «کلیات» مخالفت می‌کرد و معتقد بود که «کلی» وجود مستقلی در بیرون ندارد، بلکه فقط در ذهن ماست. به همین دلیل او را از پیشگامان نام‌گرایی (Nominalism) می‌دانند.
3. الهیات (Theology):
به‌عنوان یک الاهی‌دان مسیحی، نوشته‌های زیادی درباره خدا، اراده الهی و رابطه ایمان و عقل دارد. در بعضی موارد با دیدگاه‌های کلیسای کاتولیک زمان خودش مخالفت کرد.
4. سیاست و فلسفه اجتماعی:
اُکام درباره ارتباط میان قدرت پاپ و امپراتور نوشت و استدلال کرد که کلیسا نباید در همه امور دنیوی قدرت مطلق داشته باشد. این موضوع باعث شد مدتی با کلیسا دچار مشکل شود.
چرا مشهور است؟
دلیل شهرت اصلی او، اصل معروفی است که بعدها به نام «تیغ اُکام» شناخته شد.
این اصل می‌گوید: وقتی چند توضیح برای یک پدیده وجود دارد، باید ساده‌ترین توضیح را که فرضیات کمتری دارد انتخاب کنیم.
نقد و محدودیت‌ها
تیغ اُکام اصل مطلقی نیست.
ساده‌ترین توضیح همیشه درست‌ترین نیست.
گاهی برای رسیدن به حقیقت، باید مسیرهای پیچیده‌تر را هم در نظر گرفت.
تعریف «ساده بودن» برای همه یکسان نیست و در علوم مختلف ممکن است معناهای متفاوتی داشته باشد
درپایان:
معمولاً بهترین راه همان کوتاه‌ترین و ساده‌ترین راه است؛ چون توضیح ساده برای همه قابل فهم‌تر است.
اما هیچ نظریه‌ای در این دنیا مطلق نیست. گاهی لازم است پیچیدگی‌ها را هم مطرح کرد تا در نهایت به راهی آسان رسید و آن را در اختیار دیگران گذاشت.
من با اُکام هم‌نظر هستم که ساده‌ترین توضیح ارزشمندترین است. با این حال، تجربه نشان داده که بعضی وقت‌ها برای فهم چیزی به توضیح بیشتری نیاز داریم. پس باید هم ساده‌سازی را به کار برد و هم آماده بود که وقتی لازم شد، به پیچیدگی‌ها هم میدان بدهیم.
من خود واژه ” ساده” را دوست دارم.
مریم سلیماتی