در جهان هنر، ادبیات و شعر، هیچ اثری در خلأ شکل نمی‌گیرد. هر آفرینش تازه، چه در کلمات یک شاعر و چه در طرح‌های یک نقاش، ریشه در آنچه پیش از آن بوده دارد. این اصل را می‌توان در اندیشه‌های ایمانوئل کانت، اسماعیل خویی، ت. اس. الیوت و دیگر متفکران برجسته مشاهده کرد.
کانت: نو از دل کهنه متولد می‌شود
ایمانوئل کانت، فیلسوف آلمانی، معتقد بود هر پدیده نوآورانه و هر مفهوم تازه بر پایه تجربیات و شناخت‌های پیشین شکل می‌گیرد. ذهن انسان نمی‌تواند بدون اتکا به ساختارهای گذشته چیزی نو خلق کند. از نظر کانت، نوآوری نه گسست از گذشته، بلکه بازآفرینی و بازتفسیر آن است.
اسماعیل خویی: هنرمند بازتاب سنت است
اسماعیل خویی، شاعر و اندیشمند معاصر، تأکید دارد که هر اثر هنری، هرچند مستقل و نو به نظر برسد، بازتابی از سنت و گذشته است. حتی اگر این تأثیر در ناخودآگاه هنرمند رخ دهد، باز هم انکارناپذیر است. هیچ هنرمندی نمی‌تواند به‌طور کامل از میراث پیشینیان خود جدا شود.
الیوت: سنت، بستری برای خلاقیت است
ت. اس. الیوت در مقاله معروف خود «سنت و استعداد فردی» بیان می‌کند که هر شاعر و نویسنده‌ای بخشی از زنجیره‌ای زنده و پویا به نام سنت است. از دیدگاه الیوت، سنت نه یک مانع، بلکه بستری برای خلاقیت است. نویسنده باید سنت را درک کند و آن را به زبان خود بازآفرینی کند تا اثری اصیل خلق شود.
دیدگاه نویسندگان دیگر
گوته می‌گوید: «هر اثر هنری بزرگ، ادامه گفت‌وگویی است که در طول تاریخ آغاز شده است.»
بورخس باور دارد: «هر نویسنده‌ای، حتی در خلوت‌ترین لحظات خود، صدای نویسندگان پیش از خود را می‌شنود.»
شکسپیر نیز بسیاری از آثار خود را بر پایه متون و داستان‌های کهن بنا کرد، اما آن‌ها را با نگاه و زبان خود دوباره زنده ساخت.
پیوستگی زمان و خلاقیت در ادبیات
در ادبیات و نویسندگی، هر متن تازه ریشه در متونی دارد که پیش از آن نوشته شده‌اند. حتی زمانی که نویسنده‌ای به دنبال خلق جهانی کاملاً نو است، ناخودآگاه از ردپای آثار گذشتگان بهره می‌گیرد. نوآوری واقعی نه در انکار گذشته، بلکه در تفسیر و بازسازی آن است.
کانت نشان می‌دهد هر مفهوم تازه از تجربیات گذشته زاده می‌شود؛ خویی تأکید دارد هنرمند همیشه ردپای سنت را در کار خود حمل می‌کند؛ و الیوت روشن می‌سازد که هر آفرینش تازه، حلقه‌ای به زنجیره بزرگ سنت می‌افزاید.
پس «هر نویی از کهنگی می‌آید» نه صرفاً یک گزاره فلسفی یا ادبی، بلکه حقیقتی بنیادین درباره خلاقیت است. نویسنده‌ای که به دنبال خلق اثری جاودان است، باید هم به گذشته ادبی خود وفادار باشد و هم آن را با نگاهی تازه بازآفرینی کند. این پیوند میان نو و کهنه، جان و هویت هنر و ادبیات را در گذر زمان زنده نگه می‌دارد.
مریم سلیمانی