مهرداد ششم، معروف به مهرداد کبیر، یکی از برجسته‌ترین پادشاهان پادشاهی پنتوس بود که در قرن دوم و اول پیش از میلاد حکومت کرد. او را می‌توان یکی از مهم‌ترین دشمنان جمهوری روم دانست که سال‌ها در برابر گسترش نفوذ آن مقاومت کرد. زندگی مهرداد پر از ماجراجویی، نبردهای سخت، سیاست‌ورزی هوشمندانه و البته تراژدی بود. علاوه بر مهارت‌های جنگی و سیاسی، او علاقه زیادی به علم و داروشناسی داشت و گفته می‌شود که در زمینه گیاهان دارویی نیز کشفیات مهمی انجام داده است.
کودکی و به قدرت رسیدن
مهرداد ششم در سال ۱۳۵ پیش از میلاد متولد شد. پدرش، مهرداد پنجم، پادشاه پنتوس بود که در شرایطی مشکوک به قتل رسید. پس از مرگ او، مادرش لائودیس ششم به عنوان نایب‌السلطنه حکومت را در دست گرفت. با این حال، مهرداد جوان خیلی زود متوجه شد که حضورش در دربار می‌تواند تهدیدی برای مادر و سایر اشراف باشد. برخی منابع تاریخی می‌گویند که او از ترس به قتل رسیدن، هفت سال در طبیعت و کوهستان‌ها به صورت مخفیانه در لباس یک شکارچی زندگی کرد.
در این مدت، او نه‌تنها جان خود را نجات داد، بلکه قدرت جسمانی و مهارت‌های نظامی و سیاسی خود را تقویت کرد. در نهایت، زمانی که احساس کرد آمادگی لازم را دارد، به دربار بازگشت، مادرش را کنار زد و با قاطعیت قدرت را به دست گرفت. از همان ابتدا، او سیاستی تهاجمی در برابر روم در پیش گرفت و به دنبال گسترش قلمرو خود بود.
جنگ‌های مهردادی و مقاومت در برابر روم
مهرداد ششم را می‌توان یکی از بزرگ‌ترین مخالفان گسترش روم در شرق دانست. او در طول سلطنت خود، سه جنگ بزرگ با جمهوری روم داشت که به جنگ‌های مهردادی معروف‌اند. در این نبردها، او بارها روم را به چالش کشید و حتی در یک مقطع موفق شد بخش‌های بزرگی از آسیای صغیر را از دست آنها خارج کند.
یکی از معروف‌ترین اقدامات او در برابر روم، قتل‌عام رومیان در آسیای صغیر بود که باعث شد روم با تمام قدرت علیه او وارد جنگ شود. ژنرال‌های بزرگی مانند لوکولوس و پومپه برای سرکوب او اعزام شدند و در نهایت، پس از چندین شکست، مهرداد مجبور به عقب‌نشینی شد.
کشفیات دارویی و مقاومت در برابر سم
یکی از جنبه‌های جالب شخصیت مهرداد ششم، علاقه او به علم و داروشناسی بود. گفته می‌شود که او تحقیقات گسترده‌ای در زمینه گیاهان دارویی انجام داد و به دنبال راه‌هایی برای مقاوم کردن بدن در برابر سموم بود. حتی برخی منابع تاریخی ادعا می‌کنند که او یک پادزهر معروف را کشف کرد که بعدها به نام “مهرداتیک” (Mithridaticum) شناخته شد.
او آن‌قدر نگران مسموم شدن بود که به طور مداوم مقدار کمی از انواع سم‌ها را مصرف می‌کرد تا بدنش را در برابر آنها مقاوم کند. این روش بعدها در تاریخ به عنوان مسمومیت تدریجی برای ایمن شدن معروف شد. اما این تاکتیک در نهایت به ضررش تمام شد. زمانی که پس از شکست‌های نظامی، تصمیم گرفت خودکشی کند، بدنش آن‌قدر به سم مقاوم شده بود که سم اثر نکرد و مجبور شد از یکی از محافظانش بخواهد که او را بکشد.
پایان کار مهرداد کبیر
پس از شکست‌های پی‌درپی در برابر روم، مهرداد به شمال دریای سیاه (کریمه امروزی) عقب‌نشینی کرد. اما در نهایت، زمانی که دید پسرش فرنکندس دوم علیه او شورش کرده و دیگر شانسی برای بازگشت به قدرت ندارد، تصمیم به خودکشی گرفت. اما همان‌طور که گفته شد، به دلیل مصرف تدریجی سم در طول زندگی‌اش، سم بر او اثر نکرد و مجبور شد از یکی از سربازانش بخواهد که او را با شمشیر بکشد.
میراث و اهمیت تاریخی
مهرداد ششم را می‌توان آخرین شاه بزرگ شرق دانست که به‌طور جدی در برابر روم ایستادگی کرد. او نه‌تنها یک فرمانده و سیاستمدار برجسته بود، بلکه در زمینه علوم، داروشناسی و گیاهان دارویی نیز علاقه زیادی داشت. کشف و توسعه پادزهر “مهرداتیک” یکی از مهم‌ترین دستاوردهای علمی دوران او محسوب می‌شود.
در نهایت، اگرچه او شکست خورد، اما نامش در تاریخ به عنوان یکی از بزرگ‌ترین پادشاهان جنگاور و دشمنان روم باقی ماند. او نشان داد که حتی در برابر یک ابرقدرت، می‌توان مقاومت کرد و برای استقلال و آزادی جنگید.
منابع تاریخی
• پلوتارک – زندگی پومپه
• آپیان – جنگ‌های مهردادی
• استرابو – جغرافیا
• دیون کاسیوس – تاریخ روم
• ژوستینوس – خلاصه تاریخ فیلیپی
این منابع بخش‌های مختلفی از زندگی، جنگ‌ها و سیاست‌های مهرداد را پوشش داده‌اند و می‌توانند به عنوان مرجع تاریخی برای پژوهش‌های بیشتر استفاده شوند.
مریم سلیمانی