✍️ سبک نوشتاری آلفرد هیچکاک چگونه است؟
اگرچه آلفرد هیچکاک بیشتر به‌عنوان کارگردان شناخته می‌شه، اما در گفت‌وگوها، یادداشت‌ها، معرفی‌های فیلم‌ها و حتی در گفتگوهای سینمایی مثل کتاب معروف «هیچکاک/تروفو»، سبک نوشتارش کاملاً مشخصه:
تیز، طنزآلود، روان‌شناسانه، و بی‌رحمانه صادق.
۱. نثر کوتاه، ضربه‌دار، دقیق
او اهل پرگویی نبود. جملاتش معمولاً کوتاه، حساب‌شده، و دقیق هستن.
مثلاً نمی‌نویسه:
> «ترس، حس مبهم و پیچیده‌ای است که می‌تواند آدمی را فلج کند.»
بلکه می‌گه:
> «ترس، وقتی شروع می‌شود که صدایی نمی‌آید.»
این ضربه‌ی پایانی، امضای اوست. جمله‌ای می‌سازه که با سکوت یا شوک به پایان می‌رسه.
—
۲. طنز سیاه و تلخ‌اندیشی
هیچکاک از آن دسته هنرمندانی بود که به پوچی، بی‌ثباتی امنیت، و تلخی جهان اعتقاد داشت، اما این را با زبانی کنایه‌آمیز و گاه شوخ‌طبع بیان می‌کرد.
مثلاً درباره مرگ، با لحنی می‌نوشت که لبخندت را تلخ می‌کرد:
> «کشتن آدم‌ها در فیلم‌ها آسان است. سختی‌اش اینجاست که بعد از مرگ، دیگر نمی‌توانند دیالوگ بگویند!»
او به جای گفتن اینکه خشونت بد است، خشونت را در دل زندگی روزمره نشان می‌داد و به ریش زندگی می‌خندید.
—
۳. لحن بی‌طرف، اما پر از تعلیق
در روایت‌هایش، هیچکاک خودش را وسط ماجرا نمی‌اندازد. نثر او بی‌طرف به نظر می‌رسد، اما زیر پوست این بی‌طرفی، تعلیق نفس‌گیر جریان دارد.
در نوشته‌ها و تحلیل‌هایش هم همین‌طور است: تو را در موقعیتی می‌گذارد که با خودت روبه‌رو شوی. هیچ‌وقت با احساسات زیاد یا اغراق، تو را به ترس وادار نمی‌کند—تو خودت می‌ترسی!
—
۴. نثر سینمایی؛ تصویرمحور
او حتی وقتی می‌نوشت، انگار داشت صحنه‌ای را کارگردانی می‌کرد. یعنی:
زاویه دید مشخص
صحنه‌پردازی شفاف
توالی تصویری
حرکت در جمله
مثلاً به جای نوشتن “مردی وارد اتاق شد و چیزی حس کرد”، می‌نویسه:
> «دستگیره را چرخاند. در باز نشد. صدای نفس کسی پشت در آمد.»
بدون توصیف مستقیم، حس را منتقل می‌کند—به سبک سینما.
—
۵. شخصی‌نویسی با فاصله
او هرچند از تجارب شخصی‌اش می‌گفت، اما همیشه با فاصله می‌نوشت. نه اعترافی، نه احساساتی. بلکه نگاهی تحلیلی و گاه خونسرد.
> «در کودکی، پلیسی مرا پنج دقیقه زندانی کرد تا مزه‌ی زندان را بچشم. از همان موقع تصمیم گرفتم آدم‌ها را در زندان ذهنی‌شان نگه دارم.»
—
خلاصه سبک نثر هیچکاک:
ویژگی توضیح
کوتاه و ضربه‌دار جمله‌ها کوتاه، با پایان کوبنده
طنز سیاه خنده‌هایی که درون‌شان تلخی هست
️ تصویری و سینمایی روایت در قالب تصویر و حرکت
بی‌طرف اما پرتنش بدون احساسات سطحی، اما با تعلیق عمیق
تحلیل روان‌شناختی توجه به ذهن، نه فقط حادثه
جمله‌ی کوتاه، تأثیرگذار و کلاسیک از آلفرد هیچکاک:
«ترس در صدای انفجار نیست؛ در انتظارِ انفجار است.»
—
«درام چیست جز زندگی‌ای که بخش‌های بی‌رمقش حذف شده‌اند؟»
—
«تعلیق مثل یک زن است؛ هرچه چیزهای بیشتری به تخیل واگذار شود، هیجان بیشتر می‌شود.»
—
«درک ترس چندان دشوار نیست. مگر همه‌ی ما در کودکی نترسیده‌ایم؟ … فقط گرگ متفاوتی است.»
—
«برای ساختن یک فیلم عالی، سه چیز لازم است: فیلمنامه، فیلمنامه و باز هم فیلمنامه.»
مریم سلیمانی
#نویسندگی #هیچکاک #سبک_نویسنده