• در جُستار نویسنده بدون هیچ قید و شرطی نظرها و دیدگاههای خود را بیان می‌کند و در واقع از ابتکارِ عمل بسیار بالاتری نسبت به نگارنده‌ی مقاله برخوردار است و این بدان معناست که جستارنویس درباره‌ی هرچیز که مایل است، بنگارد می‌تواند، بنویسد. اما نویسنده‌ی مقاله برخلاف جستارنویس، نیاز به برنامه‌ریزی دقیق تحقیقی و پژوهشی حقایق نهفته دارد. در جستار، نویسنده به‌دانش و تجارب و آموخته‌ها و اندوخته‌های ذهنی خود تکیه می‌کند. اما در مقاله، نویسنده با جستار و تعمق و تفحص در دانش و آثار و عقاید دیگران مجموعه تحقیقات خود را به‌رشته‌ی تحریر درمی‌آورد و این جمع‌آوری‌ها بر محتوا و تحقیقات و اندیشه‌های نگارشگر می‌افزاید. در جستار، نویسنده ممکن است به منابع و مآخذ اشاره نکند اما از آنجا که مقاله، جنبه‌ی پژوهشی بیشتری دارد، ذکر نام منابع و مآخذ ضروری به‌نظر می‌رسد، که در صورت چنین پدیده‌ای بر رونق کلام و به‌درجه‌ی ثبوت رسیدن عقاید صاحب‌نظران افزوده می‌شود. البته اگر کسی جای‌جای مشاهده کرد، نام مقاله را به ساده‌ترین مطلب نیز نسبت داده‌اند؛ نباید تعجب کند، چراکه همانطور در گذشته‌تر گفته شد؛ مقاله از لحاظ لغوی به‌معنای “مبحث” و “نوشته” است و این بدین معناست که هر نوشته حتا ساده‌ترین مطالب غیر تحقیقی را نیز می‌توان مقاله نام نهاد و قطعاً در جای‌جای خوانده‌اید که نویسندگانی می‌گویند: جای بحث آن در این مقاله نیست یا توضیح بیشتر در این مقال نمی‌گنجد و یا توضیح بیشتر در حوصله‌ی این مقاله نیست و امثالهم.
((دیوید فاستر والاس
«David Foster Wallace»
متولد ۲۱ فوریه ۱۹۶۲ – آمریکا – تاریخ [حلق‌آویزی] خودکشی ۱۲ سپتامبر ۲۰۰۸
نویسنده‌ی مقاله و جستار، استاد دانشگاه پومونای کالیفرنیا!
در پیش‌گفتار کتاب (این هم مثالی دیگر) می‌گوید:
جستار «essay» همچون مقاله «article» متنی غیر داستانی است اما به‌جای آن‌که اطلاعاتی به خواننده انتقال دهد، دیدگاه شخصی نویسنده را با لحنی که اعتماد مخاطب را برانگیزد؛ توضیح می‌دهد. به همین دلیل است که خواندن جستار مخاطب را با طرز اندیشه‌ی نویسنده آشنا می‌کند و بدون شک مقاله‌نویس‌ها هم گاه دیدگاه شخصی خودشان را در مقاله‌ی‌شان انعکاس می‌دهند))
جان کلام اینکه؛
نویسنده به هنگام نگارش «جستار» یا «مقاله» تنها باید به محتوا بیندیشد، نه قالب یا فرم زیرا اندیشه به فرم، نویسنده را از بیان حقایق بازمی‌دارد و او را گمراه می‌سازد.
از نظر من با مطالعه در سایتها و مقاله‌ها و کتابها،هنوز بین جستار نویسی و مقاله نویسی نظرهای مختلفی وجود دارد.
مریم سلیمانی
فضل الله نکولعل آزاد/ویراستار