“به‌یادآوردن خود” درآموزه‌های گورجیف یکی از اصول بنیادین برای بیداری و خودآگاهی است. او باور داشت که بیشتر مردم در حالت ناخودآگاه زندگی می‌کنند و در طول روز، بین گذشته و آینده سرگردان هستند، بدون اینکه واقعاً در لحظه‌ی حال حضور داشته باشند.
تعریف “به‌یادآوردن خود”
“به‌یادآوردن خود” به معنای آگاه شدن از خود در لحظه‌ی حال است؛ یعنی تجربه‌ی همزمانِ وجود خود به عنوان فردی که می‌اندیشد، احساس می‌کند و عمل می‌کند. این فراتر از صرفاً آگاهی از افکار یا محیط است و شامل حضور کامل و عمیق در هر تجربه می‌شود.
تفاوت با آگاهی معمولی
اغلب افراد تصور می‌کنند که بیدار و آگاه هستند، اما گورجیف توضیح می‌دهد که بیشتر این آگاهی، نوعی خواب ذهنی است. به عنوان مثال:
وقتی در حال انجام کاری هستید، ممکن است ذهن‌تان درگیر افکار گذشته یا برنامه‌های آینده باشد.
“به‌یادآوردن خود” به معنای توجه همزمان به خود و کاری است که در حال انجام آن هستید، بدون غرق شدن در افکار دیگر.
روش‌های عملی برای به‌یادآوردن خود
1. تمرکز بر بدن
گورجیف معتقد بود که توجه به بدن می‌تواند به یادآوری خود کمک کند. مثلاً هنگام راه رفتن یا کار کردن، به حرکات بدن و تنفس خود آگاه باشید.
2. مشاهده احساسات و افکار
بدون قضاوت، احساسات و افکار خود را مشاهده کنید. هدف این است که به جای شناسایی خود با این حالت‌ها، از آن‌ها فاصله بگیرید و شاهد آن‌ها باشید.
3. ذکر یا یادآوری درونی
برخی از تمرین‌های گورجیف شامل استفاده از جملات کوتاه درونی مانند “من اینجا هستم” یا “من آگاه هستم” بود تا فرد بتواند خود را از جریان ناخودآگاه بیرون بکشد.
4. پرسش از خود
گورجیف پیشنهاد می‌کرد در طول روز بارها از خود بپرسید: “آیا من بیدار هستم؟” یا “آیا از حضور خود در این لحظه آگاه هستم؟”
5. تمرین‌های خاص
گورجیف تمرین‌های فیزیکی مانند رقص‌های مقدس را معرفی کرد. این حرکات به گونه‌ای طراحی شده بودند که فرد را مجبور می‌کردند تمام تمرکز خود را در لحظه به کار گیرند، زیرا بدون آگاهی کامل، اجرای آن‌ها ممکن نبود.
تأثیر به‌یادآوردن خود
رهایی از خودکار بودن: این تمرین به فرد کمک می‌کند تا از رفتارها و عادت‌های خودکار و ناخودآگاه فاصله بگیرد.
افزایش آگاهی: شما بیشتر از اینکه چه کسی هستید و چرا چنین رفتارهایی دارید، آگاه می‌شوید.
تجربه‌ی لحظه‌ی حال: به‌یادآوردن خود راهی است برای اتصال به زندگی واقعی و رهایی از غرق شدن در افکار گذشته و آینده.
این فرآیند نیاز به تمرین مداوم دارد و ممکن است در ابتدا دشوار به نظر برسد، زیرا ذهن به طور طبیعی به سوی افکار پراکنده می‌رود. گورجیف تأکید داشت که این یک مسیر طولانی و تدریجی است و نیازمند صبر و تلاش است.
مریم سلیمانی